داوری مرضی الطرفین چیست؟
در نظام حقوقی ایران، داوری به عنوان یکی از شیوه‌های جایگزین حل و فصل اختلافات شناخته میشود که طرفین با توافق، رسیدگی به اختلافات خود را به شخص یا اشخاص ثالث واگذار می‌کنند. تعیین داور مرضی‌الطرفین فرآیندی است که در آن، طرفین اختلاف با رضایت یکدیگر، شخص یا اشخاصی را به عنوان داور انتخاب می‌کنند. یکی از روش‌های رسمی برای آغاز این فرآیند، ارسال اظهارنامه تعیین داور است.
اظهارنامه رسمی سندی است که توسط اداره ثبت اسناد و املاک کشور یا دفاتر خدمات قضایی تنظیم و ابلاغ میشود و اهمیت ویژه‌ای در فرآیند حقوقی داوری دارد. زمانی که در قرارداد، شرط داوری پیش‌بینی شده اما داور تعیین نشده باشد، یا در مواردی که طرفین پس از بروز اختلاف تصمیم به ارجاع موضوع به داوری می‌گیرند، ارسال اظهارنامه جهت تعیین داور میتواند راهکاری مناسب باشد.
برابر ماده ۴۵۴ قانون آیین دادرسی مدنی، در صورتی که طرفین به موجب قرارداد یا قرارداد جداگانه، متعهد به معرفی داور شده باشند و یکی از طرفین از معرفی داور خودداری کند یا بین آنها در معرفی داور مشترک اتفاق نظر حاصل نشود، میتوانند با مراجعه به دادگاه صالح تعیین داور کنند. پیش از مراجعه به دادگاه، ارسال اظهارنامه رسمی برای تعیین داور ضروری است.
در متن اظهارنامه تعیین داور مرضی‌الطرفین، ذکر مواردی چون مشخصات کامل طرفین، موضوع اختلاف، اشاره به شرط داوری در قرارداد، مهلت تعیین داور و پیشنهاد افراد مشخص برای داوری بسیار مهم است. وکلای متخصص در امر داوری معمولاً در تنظیم این اظهارنامه‌ها تخصص دارند و میتوانند با مشاوره حقوقی دقیق راهنمایی‌های لازم را ارائه دهند.
پس از ارسال اظهارنامه، طرف مقابل موظف است ظرف مهلت مقرر (معمولاً ۱۰ روز)، نسبت به معرفی داور خود یا اعلام نظر در مورد داور پیشنهادی اقدام کند. در صورت عدم پاسخ یا امتناع از معرفی داور، حق تعیین داور طبق قانون به دادگاه منتقل میشود و درخواست تعیین داور از دادگاه مطرح می‌گردد.
مشاوره با وکیل دادگستری در زمینه تعیین داور بسیار اهمیت دارد، زیرا انتخاب داور مناسب میتواند تأثیر مستقیمی بر نتیجه رسیدگی داشته باشد. هزینه تعیین داور شامل هزینه تنظیم و ابلاغ اظهارنامه و در صورت مراجعه به دادگاه، هزینه دادرسی تعیین داور است که نسبت به طرح دعوای اصلی بسیار کمتر است.
طرفین باید توجه داشته باشند که داور مرضی‌الطرفین باید واجد شرایط قانونی از جمله دارا بودن اهلیت، عدم ممنوعیت قانونی و بی‌طرفی باشد. همچنین، صلاحیت تخصصی داور در موضوع مورد اختلاف نیز باید مدنظر قرار گیرد. گاهی طرفین ترجیح می‌دهند از مؤسسات داوری کمک بگیرند تا فرآیند تعیین داور با ضمانت اجرایی بیشتری همراه باشد.
قرارداد داوری میتواند مستقل یا به صورت شرطی ضمن قرارداد اصلی باشد. در هر صورت، ذکر مواردی چون حدود اختیارات داور، مدت داوری، تعداد داوران، نحوه تصمیم‌گیری در صورت تعدد داوران، و نحوه پرداخت حق‌الزحمه داوری ضروری است. در صورت سکوت قرارداد نسبت به این موارد، مقررات قانون آیین دادرسی مدنی حاکم خواهد بود.
یکی از مزایای استفاده از اظهارنامه برای تعیین داور، ایجاد سابقه رسمی است که در صورت بروز اختلاف در آینده، میتواند به عنوان دلیل اثبات دعوی مورد استناد قرار گیرد. همچنین، با ارسال اظهارنامه، طرف مقابل متوجه جدیت موضوع میشود و احتمال همکاری او افزایش می‌یابد.
در نهایت، باید توجه داشت که تعیین داور از طریق اظهارنامه فرآیندی قانونی و رسمی است که در صورت رعایت تشریفات قانونی، میتواند منجر به رسیدگی داوری قانونی و معتبر شود. مشاوره حقوقی تخصصی در این زمینه میتواند از بروز مشکلات احتمالی در فرآیند داوری جلوگیری کند و منجر به صدور رأی داوری قابل اجرا گردد.
داوری مرضی الطرفین به نوعی از داوری گفته میشود که در آن، طرفین اختلاف با رضایت و توافق یکدیگر، شخص یا اشخاصی را به عنوان داور انتخاب می‌کنند. در واقع، واژه "مرضی الطرفین" به معنای "مورد رضایت دو طرف" است. این نوع داوری در قوانین ایران و به ویژه در قانون آیین دادرسی مدنی به رسمیت شناخته شده است و تابع مقررات و شرایط خاصی است.
تفاوت داوری مرضی الطرفین با سایر انواع داوری
داوری مرضی الطرفین با سایر انواع داوری مانند داوری اجباری یا داوری سازمانی تفاوت‌های اساسی دارد:
- در داوری مرضی الطرفین، انتخاب داور با توافق طرفین صورت می‌گیرد، در حالی که در داوری اجباری، داور توسط مرجع قانونی تعیین میشود.
- داوری مرضی الطرفین میتواند در هر مرحله از دعوا، حتی در جریان رسیدگی در دادگاه، مورد توافق قرار گیرد.
- در داوری مرضی الطرفین، طرفین میتوانند شرایط و قواعد حاکم بر داوری را با توافق یکدیگر تعیین کنند.
اظهارنامه چیست و چگونه برای تعیین داور استفاده میشود؟
اظهارنامه، نوعی ابلاغ رسمی است که از طریق دفاتر خدمات قضایی یا دفاتر پست ارسال میشود و جنبه قانونی دارد. از اظهارنامه میتوان برای اعلام موضوعات مختلف به طرف مقابل استفاده کرد. در زمینه تعیین داور مرضی الطرفین، اظهارنامه یک روش رسمی و قانونی برای پیشنهاد داوری و تعیین داور است.
مراحل تعیین داور مرضی الطرفین از طریق اظهارنامه
1. تنظیم اظهارنامه
در مرحله اول، طرفی که قصد دارد اختلاف را از طریق داوری حل کند، باید اظهارنامه‌ای را تنظیم کند. در این اظهارنامه باید موارد زیر ذکر شود:
- مشخصات کامل طرفین اختلاف (نام، نام خانوادگی، نشانی و...)
- شرح مختصری از موضوع اختلاف
- پیشنهاد رسیدگی به اختلاف از طریق داوری
- معرفی داور یا داوران پیشنهادی
- مهلت زمانی برای پاسخ به پیشنهاد داوری (معمولاً 10 تا 15 روز)
2. ارسال اظهارنامه
اظهارنامه باید از طریق دفاتر خدمات قضایی یا دفاتر پست به طرف مقابل ابلاغ شود. برای این کار، باید به یکی از دفاتر خدمات قضایی مراجعه کرده و درخواست ارسال اظهارنامه را ارائه دهید. پس از پرداخت هزینه‌های مربوطه، اظهارنامه به نشانی طرف مقابل ارسال خواهد شد.
3. دریافت پاسخ
پس از ارسال اظهارنامه، طرف مقابل میتواند به یکی از روش‌های زیر پاسخ دهد:
- پذیرش پیشنهاد داوری و داور معرفی شده
- پذیرش پیشنهاد داوری اما معرفی داور دیگری به جای داور پیشنهادی
- رد پیشنهاد داوری
- عدم پاسخ در مهلت مقرر (که به منزله رد پیشنهاد تلقی میشود)
4. تنظیم قرارداد داوری
در صورت پذیرش پیشنهاد داوری و توافق بر روی داور، طرفین باید قرارداد داوری را تنظیم کنند. در این قرارداد، موارد زیر باید مشخص شود:
- مشخصات کامل طرفین اختلاف
- مشخصات کامل داور یا داوران
- موضوع اختلاف و محدوده اختیارات داور
- مدت زمان داوری
- محل داوری
- قانون حاکم بر ماهیت اختلاف
- نحوه پرداخت هزینه‌های داوری
- سایر شرایط و توافقات طرفین
شرایط قانونی تعیین داور مرضی الطرفین
برای اینکه داوری مرضی الطرفین از نظر قانونی معتبر باشد، باید شرایط زیر رعایت شود:
1. شرایط داور
- داور باید عاقل، بالغ و دارای اهلیت قانونی باشد.
- داور نباید ممنوع‌الداوری باشد (مانند قضات و کارمندان دولت در موضوعات مرتبط با شغل آنها).
- داور باید بی‌طرف باشد و نسبت به موضوع اختلاف نفع شخصی نداشته باشد.
- تعداد داوران باید فرد باشد (یک، سه یا پنج نفر).
2. موضوع داوری
- موضوع داوری باید قابل طرح در دادگاه باشد.
- موضوع داوری نباید از امور کیفری یا مربوط به نظم عمومی باشد.
- موضوع داوری نباید مربوط به اصل نکاح، فسخ آن، طلاق یا نسب باشد.
3. شکل و محتوای قرارداد داوری
- قرارداد داوری باید به صورت کتبی باشد.
- موضوع اختلاف و داور یا داوران باید به روشنی مشخص شوند.
- مدت داوری باید تعیین شود (در صورت عدم تعیین، مدت سه ماه خواهد بود).
مزایای تعیین داور مرضی الطرفین از طریق اظهارنامه
1. رسمیت قانونی
استفاده از اظهارنامه برای تعیین داور، جنبه رسمی و قانونی به فرآیند می‌دهد و میتواند در صورت بروز اختلاف در آینده، به عنوان سند مورد استناد قرار گیرد.
2. اتمام حجت
ارسال اظهارنامه نوعی اتمام حجت محسوب میشود و نشان می‌دهد که فرستنده تمایل به حل اختلاف از طریق داوری دارد.
3. تسریع در روند داوری
استفاده از اظهارنامه میتواند روند توافق بر روی داور را تسریع کند و از اتلاف وقت جلوگیری نماید.
4. کاهش هزینه‌ها
داوری در مقایسه با رسیدگی قضایی، هزینه‌های کمتری دارد و استفاده از اظهارنامه برای تعیین داور، از همان ابتدا مسیر کم هزینه‌تری را برای حل اختلاف فراهم می‌کند.
5. حفظ روابط
داوری به دلیل ماهیت غیر خصمانه آن، میتواند به حفظ روابط طرفین در آینده کمک کند.
معایب و چالش‌های تعیین داور مرضی الطرفین از طریق اظهارنامه
1. عدم پذیرش طرف مقابل
ممکن است طرف مقابل پیشنهاد داوری را نپذیرد یا با داور پیشنهادی موافقت نکند.
2. تاخیر در روند
اگر طرفین نتوانند بر روی داور توافق کنند، ممکن است فرآیند با تاخیر مواجه شود.
3. چالش‌های اجرایی
اجرای رای داور ممکن است با چالش‌هایی مواجه شود، به ویژه اگر یکی از طرفین از اجرای آن خودداری کند.
4. محدودیت‌های قانونی
برخی موضوعات قابل ارجاع به داوری نیستند و باید در دادگاه مطرح شوند.
نمونه‌های کاربردی تعیین داور مرضی الطرفین از طریق اظهارنامه
نمونه 1: اختلاف در قرارداد ساخت و ساز
آقای الف و شرکت ب در اجرای یک قرارداد ساخت و ساز دچار اختلاف شده‌اند. آقای الف با ارسال اظهارنامه، پیشنهاد داوری را مطرح کرده و یکی از مهندسان با تجربه در زمینه ساخت و ساز را به عنوان داور معرفی می‌کند. شرکت ب با پذیرش پیشنهاد داوری، داور دیگری را پیشنهاد می‌دهد. در نهایت، طرفین بر روی یک داور سوم توافق می‌کنند و قرارداد داوری تنظیم میشود.
نمونه 2: اختلاف در قرارداد تجاری
دو شرکت تجاری در اجرای یک قرارداد واردات کالا دچار اختلاف شده‌اند. یکی از شرکت‌ها با ارسال اظهارنامه، پیشنهاد داوری را مطرح کرده و یک وکیل متخصص در امور تجاری را به عنوان داور معرفی می‌کند. شرکت دیگر با پذیرش پیشنهاد داوری و داور معرفی شده، قرارداد داوری را امضا می‌کند.
نمونه 3: اختلاف در قرارداد اجاره
مستأجر و موجر در مورد شرایط تخلیه و خسارات وارده به ملک دچار اختلاف شده‌اند. موجر با ارسال اظهارنامه، پیشنهاد داوری را مطرح کرده و یک کارشناس املاک را به عنوان داور معرفی می‌کند. مستأجر با پذیرش پیشنهاد داوری، داور دیگری را پیشنهاد می‌دهد. در نهایت، طرفین بر روی یک وکیل متخصص در امور املاک به عنوان داور توافق می‌کنند.
نتیجه‌گیری
بهره‌گیری از نهاد داوری در نظام حقوقی ایران، راهکاری مؤثر در کاهش اطاله دادرسی و حل و فصل سریع‌تر اختلافات است. تعیین داور مرضی‌الطرفین به عنوان یکی از مراحل کلیدی در فرآیند داوری، اهمیت ویژه‌ای دارد که شیوه صحیح آن میتواند تأثیر مستقیمی بر اعتبار و قابلیت اجرای رأی داور داشته باشد. ارسال اظهارنامه برای تعیین داور روشی قانونی و رسمی است که در صورت عدم توافق طرفین یا امتناع یک طرف از همکاری، راه را برای مداخله قانونی دادگاه هموار می‌سازد.
قانون آیین دادرسی مدنی در مواد ۴۵۴ تا ۵۰۱، چارچوب قانونی داوری را مشخص کرده و ضمانت اجرای لازم را برای تعهدات طرفین در خصوص تعیین داور پیش‌بینی نموده است. اظهارنامه رسمی تعیین داور به عنوان ابزاری قانونی، طرفین را ملزم به پایبندی به تعهدات خود می‌کند و در صورت عدم همکاری، حق مراجعه به دادگاه برای ذینفع محفوظ خواهد بود.
فرآیند داوری پس از تعیین داور مرضی‌الطرفین، با ابلاغ موضوع به داور و قبولی وی آغاز میشود. داور موظف است با رعایت اصول دادرسی منصفانه، اصل تناظر و اصل استقلال و بی‌طرفی به موضوع رسیدگی کند. ثمره این رسیدگی، صدور رأی داوری است که در صورت رعایت شرایط قانونی، همانند احکام قطعی دادگاه‌ها لازم‌الاجراست.
بهره‌گیری از مشاوره حقوقی تخصصی در تمامی مراحل داوری، از جمله تنظیم اظهارنامه تعیین داور میتواند از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری کند. وکلای متخصص در امر داوری با آگاهی از ظرایف قانونی، میتوانند راهنمایی‌های لازم را ارائه دهند و از حقوق موکلان خود به بهترین نحو دفاع کنند.
مزایای داوری همچون سرعت، هزینه کمتر، محرمانگی و تخصصی بودن، زمانی محقق میشود که فرآیند تعیین داور به درستی انجام شده باشد. انتخاب داور مرضی‌الطرفین با توجه به تخصص، تجربه، بی‌طرفی و سایر معیارهای مرتبط، میتواند تضمین‌کننده کیفیت رسیدگی و اعتبار رأی صادره باشد.
ذکر حدود اختیارات داور در اظهارنامه یا قرارداد داوری، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. داور نمی‌تواند فراتر از حدود اختیارات تفویض شده عمل کند و در غیر این صورت، رأی وی قابل ابطال خواهد بود. همچنین، تعیین مدت داوری و نحوه پرداخت حق‌الزحمه داور از دیگر مواردی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
اجرای رأی داوری مستلزم رعایت تشریفات قانونی خاصی است. در صورتی که رأی داور به صورت داوطلبانه اجرا نشود، ذینفع میتواند با درخواست صدور اجراییه از دادگاه صالح، اجرای رأی را درخواست کند. اما در صورتی که فرآیند تعیین داور به درستی انجام نشده باشد، ممکن است با درخواست ابطال رأی داوری از سوی طرف مقابل مواجه شویم.
در برخی موارد، شرط داوری در قرارداد اصلی گنجانده میشود اما جزئیات آن مشخص نمی‌شود. در این صورت، ارسال اظهارنامه برای تعیین داور میتواند این خلأ را پر کند. نمونه شرط داوری استاندارد معمولاً شامل مواردی چون تعداد داوران، نحوه انتخاب آنها، قانون حاکم بر ماهیت اختلاف، زبان داوری و محل داوری است.
مؤسسات داوری با ارائه قواعد و آیین‌نامه‌های مدون، فرآیند تعیین داور و رسیدگی داوری را تسهیل می‌کنند. استفاده از خدمات این مؤسسات، به ویژه در اختلافات تجاری پیچیده، میتواند راهگشا باشد. اتاق بازرگانی ایران و مرکز داوری اتاق ایران از جمله این مؤسسات هستند.
در نهایت، تعیین داور مرضی‌الطرفین از طریق اظهارنامه روشی قانونی، رسمی و دارای ضمانت اجرا برای آغاز فرآیند داوری است. این روش ضمن احترام به اراده طرفین، راهکاری قانونی برای مواجهه با عدم همکاری احتمالی طرف مقابل ارائه می‌دهد. با بهره‌گیری از مشاوره حقوقی تخصصی و رعایت تشریفات قانونی، میتوان از مزایای نهاد داوری به بهترین نحو بهره‌مند شد و اختلافات را با سرعت، دقت و هزینه کمتر حل و فصل نمود.
متا: تعیین داور مرضی‌الطرفین از طریق اظهارنامه، فرآیند قانونی برای انتخاب داور مورد توافق طرفین اختلاف با استفاده از ابزار رسمی اظهارنامه، جهت تضمین حقوق طرفین و ایجاد ضمانت اجرایی برای آغاز رسیدگی داوری مطابق قانون آیین دادرسی مدنی ایران.
جهت دریافت مشاوره حقوقی به صورت تلفنی، حضوری و یا انلاین و یا اطلاع از هزینه وکیل و مشاوره با شماره های 09212242670 و یا 02147625900 تماس بگیرید. هزینه مشاوره حقوقی در وبسایت وکالت تلفنی منصفانه بوده و شما می توانید با خیال راحت از این خدمات به صورت شبانه روزی بهره مند شوید.
نظر خود را ثبت نمایید
فرم درخواست مشاوره حقوقی